Soefisme: een levende traditie in de 21e eeuw

‘Lang geleden liep een jonge reiziger langs de oever van een machtige rivier. De brede stroom scheidde de inwoners van het stadje ‘Sluimer’ van hun werk aan de andere kant van de rivier. Op de oever leefde een oude man. Hij bezat een oude, gammele boot. Hij was de veerman die de bewoners van dit slaperige stadje overzette van de ene naar de andere kant. De jonge man besloot een tijdje bij de veerman te blijven. Op zekere dag zei de bejaarde veerman; “Ik voorzie dat een grote waterstroom de rivier zal gaan vullen en ik zie donkere onweerswolken aan de horizon. Ik zal een grotere en sterkere boot moeten bouwen en daar heb ik hulp bij nodig.” Toen hij het stadje inging en zijn kwestie uiteen zette zeiden de mensen zonder uitzondering dat ze het erg druk hadden. De mensen gingen er van uit dat de oude man zelf zijn boot drijvende kon houden. Men besefte niet dat de oude man perfect voor zichzelf kon zorgen maar dat zij van hem afhankelijk waren wanneer zij de rivier over wilden steken. Op een dag vonden de inwoners van het dorp de oever verlaten, ieder spoor van de veerman ontbrak. De lucht begon te betrekken als voorbode van een naderende storm. Dertig jaar later, op een andere plek langs de oever van dezelfde rivier, lag er het plaatsje ‘Schaduw’. En vlakbij de oever van de rivier leefde een veerman die ervoor zorgde dat de mensen konden oversteken. De veerman had de gelaatstrekken van de jonge reiziger die eens, lang geleden, met zijn meester uit het stadje ‘Sluimer’ was vertrokken…’

De meester is de veerman, de kapitein van de boot. Het doel van de reis is de andere kant van de rivier of wel wie we in werkelijkheid zijn. De rivier staat voor alles wat vergankelijk is, de situaties en mensen om ons heen maar ook al onze gedachten aan verleden en toekomst en alle ideeën die wij over onszelf hebben. Met deze metafoor schetsen we in enkele lijnen het eerste stadium van de reis naar huis, de spirituele, mystieke reis die, zoals de soefies zeggen, plaatsvindt in onszelf, die ons voert van onszelf naar onszelf door onszelf.

Velen van ons denken bij met woord soefimeester wellicht aan een imposante man in een lang gewaad, temidden van een groep leerlingen die naar zijn betoog komen luisteren of die wellicht extatische dansen uitvoeren en lang mediteren. Deels is dit waar. Echter, in het geval van Dr. Azmayesh ontmoeten wij een soefimeester die, hoewel woonachtig in Frankrijk, regelmatig Nederland (en andere landen) bezoekt om lezingen en workshops te geven. Tijdens deze openbare bijeenkomsten vertelt hij over het soefisme, wat hij vaak omschrijft als ‘het pad van de substantiële ontwikkeling’. Deze term verdient een toelichting. Een soefi gaat er van uit dat ieder mens een ziel heeft en dat de ziel de essentie, ‘de wezenlijke substantie’ van de mens is. Door de ziel, of deze wezenlijke substantie, te ontwikkelen verkrijgt men zelfkennis en uiteindelijk realiseert men zich dat deze zelfkennis identiek is aan, wat de mystici noemen, de eenheid met God of de eenheid met het absolute.

Soefisme is ook in onze tijd een levende traditie. Van oudsher is het een spiritueel pad dat leidt naar de eenwording met God. Door de eeuwen heen is deze methode beproefd en zij heeft velen de weg gewezen naar bevrijding. Het belangrijkste kenmerk van dit pad is dat de leerling een verdiepende studie aangaat onder begeleiding van zijn meester. Omdat ieder individu verschillend is wordt de ‘werkwijze’ voor iedereen persoonlijk afgestemd. Dit is de kwaliteit die de meester dient te bezitten, hij of zij begeleidt de leerling en leert dienovereenkomstig de oefeningen persoonlijk aan de leerling. In beperkte mate wordt er ook in groepen gewerkt.

En dan blijkt dat het soefisme werkelijk een levende traditie is. Dr. Azmayesh weet als geen ander inzichtelijk te maken dat een aantal kernwaarden van het soefisme perfect aansluiten bij actuele thema’s en ontwikkelingen, Een onderwerp dat momenteel erg in de belangstelling staat is het leven na de dood en de reis van de ziel. Het boek ‘Eindeloos bewustzijn’ wat Pim van Lommel destijds publiceerde werd een bestseller. In dit boek staat ondermeer dat de hypothese van Pim van Lommel die veronderstelt dat bewustzijn overal aanwezig is, zowel binnen als buiten ons. Hij noemt het ‘non-lokale’ bewustzijn. Onze hersenen kunnen worden gezien als een ontvangst station (een soort televisie) voor een bepaald gedeelte van dat bewustzijn. Hij trekt zijn conclusie op basis van de verhalen van mensen bij wie de hersenfunctie gedurende een bepaalde tijd wegviel. Interessant vanuit het soefistandpunt is het om te lezen dat Pim van Lommel niet alleen de hersenen als een dergelijk ‘ontvangstation’ ziet maar dit vermogen ook aan het hart toeschrijft: “Het zou het geval kunnen zijn dat ook het hart met zijn intensieve elektromagnetische velden met coherente (ritmisch samengaande) patronen, door zelforganisatie in staat is een ontvangstmogelijkheid (interface) te creëren voor bepaalde aspecten van ons bewustzijn en deze informatie via zijn elektromagnetische velden aan het hele lichaam door te geven.” Soefisme is het pad van het hart. Een soefi richt zijn aandacht op zijn hart omdat zijn hart de plek is van zijn ziel, de poort naar het goddelijke. Het hart is voor de soefi geen metafoor, geen verzamelplaats van gevoelens, Nee, het hart is de plek waar hij contact maakt met God. De hartslag is het natuurlijke basisritme voor de ziel. Dr. Azmayesh betoogt in vervolg hierop dat het voor een soefi mogelijk is door bepaalde ritmes zijn hartslag te beïnvloeden. Hierdoor wordt de energie in ons hart geleidelijk aan sterker en werkt de invloed van de ziel meer en meer door in ons dagelijkse leven. Een ander punt hierbij is dat wij gewoonlijk vanuit ons hoofd leven. In bijna alles wat wij doen is er de voortdurende stem in ons hoofd. Voor de meeste van ons is dit een soort constant gezoem wat zich zo nu en dan nadrukkelijk manifesteert, bijvoorbeeld in tijden met problemen. Sommigen echter laten zich volledig leiden door de stem in hun hoofd. Door nu de aandacht naar het hart te verleggen neemt de invloed van het hoofd op ons doen en laten af.

Een ander thema wat de aandacht heeft is de globalisering en de eenwording van de mensheid. Dr. Azmayesh haalt in dit verband regelmatig de soefimysticus Rumi aan die zegt: “Ik kom niet uit het Oosten, noch uit het Westen, ik ben geen christen, geen jood, geen boeddhist. Ik oversteeg de dualiteit en realiseerde de eenheid”. Het soefisme is één van de spirituele paden waarop dit mogelijk is. Dr. Azmayesh benadrukt dat er meerdere wegen zijn en dat iemand die een dergelijk pad wil kiezen eerst heel goed moet overwegen welk pad hij kiest. In april 2008 was Dr. Azmayesh één van de vier hoofdgasten op het festival ‘De ontmoeting’ in Zutphen.

Vertegenwoordigers van verschillende spirituele stromingen ontmoetten elkaar hier en gingen de dialoog aan met elkaar. Eén van de hoogtepunten was het gesprek tussen dr. Azmayesh en Ken Rinpoche, abt van het klooster in de spirituele traditie van het Tibetaanse Boeddhisme. Tevens zoekt Dr. Azmayesh ook nadrukkelijk de aansluiting met de wetenschappers. Eerder was hij spreker op studiedagen die samen met John van Schaik werden georganiseerd. Hiermee

Komen we aan een volgend belangrijk thema waar het soefisme, onverwacht misschien, een band mee heeft, namelijk het gnosticisme en Jezus als spirituele leraar. Wat veel mensen niet weten is dat voor de soefies Jezus een heel belangrijke spirituele leraar is. Dat in de Koran over Jezus geschreven is weten velen wellicht. Samen met John van Schaik schreef Dr. Azmayesh het boek ‘Een ontmoeting met Jezus in christendom en islam’. In dit boek gaat hij echter verder dan het innemen van een theologisch standpunt en tracht hij Jezus naar voren te brengen als een zeer belangrijk spiritueel leraar. Inmiddels is hij verder gegaan met zijn onderzoeken en meer en meer weet hij het verband aan te geven tussen het gnostische christendom en het soefisme. Dr. Azmayesh stelt dat het soefisme voorgekomen is van het gnostische christendom dat op haar beurt weer voortkwam uit de spirituele leer van profeten als Mozes en Abraham. Zo ontvouwt zich een spirituele traditie die zo oud is als de mensheid. Het kenmerk van deze traditie is dat zij levend is. Met levend bedoelen wij, zij wordt van leraar op leerling overgedragen. Het bekendste voorbeeld hiervan is de inwijding van Jezus door Johannes in de Jordaan. Door de jaren heen zijn er verschillende takken en stromingen ontstaan. Dr. Azmayesh is de vertegenwoordiger van één van de stromingen die rechtstreeks teruggaat op Jezus. Meer weten over dit boeiende onderwerp? Lees dan één van de boeken aangehaald in dit artikel.

Meer lezen?

Maria Magdalena: bezeten of spiritueel ontwaakt?
Noveenkaarsen: een baken van hoop in moeilijke tijden

Alle boeken over oosterse culturen en spirituele tradities vind je hier in onze Bloom Shop!