Meet the writer • De zin-meester ben je zelf • Interview met Bart Bemelmans

Wat is volgens jou de zin van het leven?

Bart Bemelmans: 'Het antwoord op deze vraag is eenvoudig en kort: het leven heeft geen zin. Voor de mensheid in haar geheel althans. Wij zijn op deze aarde gekomen door toeval, zonder diepere betekenis. Leven, dus ook menselijk leven, is de toevallige uitkomst van een ingewikkeld proces dat zich in de loop van miljarden jaren heeft voltrokken. Wel heeft het leven een doel en dat is het doorgeven van het leven zelf. Dit gebeurt meestal in de vorm van het kopiëren van onze genetische printplaat. Geen zin dus, wel een doel.'

Waarom zijn we dan toch steeds op zoek naar zingeving?

Bart Bemelmans: 'Onze hang naar zingeving is aangeboren. Daarnaast spreekt een zinloos bestaan niet erg tot de verbeelding. Dat we alleen maar gekomen zijn om weer te vertrekken, is nauwelijks voor te stellen. Wij prachtige en intelligente mensen, een product van louter toeval, zonder diepere reden? Dat kan toch niet waar zijn.

Daarnaast is alles om ons heen zo wonderlijk en mooi dat er wel een diepere bedoeling achter moet zitten. Ook het streven om de boel in stand te houden, de wil om het leven door te geven, moet toch ergens vandaan komen.

Deze overtuigingen hebben er vanzelf voor gezorgd dat we in hogere machten zijn gaan geloven. De zin van het leven was vervolgens te handelen naar de wens van die opperwezens. Dat werkte voor onze voorouders, maar in onze individualistische maatschappij zijn deze oude verhalen uitgewerkt.'

Waarom is dat zo zeker?

Bart Bemelmans: 'Dat kunnen we voelen. Als we ervoor openstaan, kunnen we op sommige momenten voelen dat iets – een handeling of een gebeurtenis – zinvol is. Daarvoor hebben we een alerte geest nodig die deze momenten van zingeving registreert. Als we leren weten met gevoel zijn we in staat zingeving te herkennen en ervaren.'

Hoe zit dat, weten met gevoel?

Bart Bemelmans: 'Binnen in ons huizen twee Ikken: de ratio-Ik en de emotie-Ik. De ratio-Ik ken je wel, die regeert ons leven. Maar die andere Ik - de emotie-Ik - is voor de meesten van ons uit beeld geraakt. In deze emotie-Ik wonen intuïtie en wijsheid en ontstaan onze emoties.

De emotie-Ik kan weten met gevoel. Waar de ratio-Ik zich vooral bedient van concrete concepten in de vorm van taal, gebruikt de emotie-Ik indrukken, kleurschakeringen en onderbuikgevoel. Hij leunt daarbij sterk op onze zintuigen in het hier en nu. Daardoor weet de emotie-Ik wat iets werkelijk is, wie we in de kern zijn (of willen zijn) en wat we écht van iets vinden. Zo kunnen we zingeving ervaren omdat de emotie-Ik ons vertelt wat voor ons werkt en wat niet.'

Dit klinkt een beetje als oosterse wijsheid?

Bart Bemelmans: 'Dat is voor een deel ook zo. Taoïsten kennen het principe van wu wei, wat staat voor 'handelen door niet te handelen'. Je laten meevoeren door de stroom van het leven zonder heel fanatiek van alles te willen, maakt dat je aandachtig kunt openstaan voor de zintuigen, intuïtie en emoties én voor zingeving.

Het raakt ook aan de kern van het boeddhistische denken waar tevredenheid en acceptatie heel belangrijk zijn. Maar dit verhaal bevat ook westerse elementen. Als peuter vonden we het heel gewoon om te vertrouwen op de emotie-Ik. Dat werd allemaal anders toen taal in ons leven kwam.

Harde kennis en koude feiten hebben het gevoelsmatig denken verdrongen. Nu is het zaak terug te keren naar onze echte Ik, die een samensmelting is van de emotie-Ik en ratio-Ik. Zo worden we heel en krijgen we toegang tot ons zinvol bestaan.'

Waarom is deze aanpak anders?

Bart Bemelmans: 'Dit boek heeft een ander vertrekpunt. Wetenschappers als Lacan en Kahneman laten onze existentie beginnen bij de ratio-Ik, dus op het moment dat we leren spreken. In dit boek gaan we ervan uit dat we volledig mens zijn vanaf de conceptie. Vanaf het prilste begin zijn we onze emotie-Ik. Zodra we leren praten komt de ratio-Ik daarbij. Juist de emotie-Ik herbergt de kwaliteiten en eigenschappen die nodig zijn om ons zinvol bestaan te bereiken.

Daarnaast hebben andere theorieën over zingeving het over 'zingeving voor de hele mensheid'. Grote godsdiensten hebben geprobeerd voor alle mensen algemeen geldige concepten te definiëren voor wat goed en zinvol is. Zo werkt het volgens mij niet. Een zinvol bestaan is voor elk individu anders. Jij en ik, wij zullen voor onszelf moeten uitvinden wat zingeving dichterbij brengt. Onze emotie-Ik zal ons de weg wijzen. We hoeven hem alleen maar te volgen op onze eigen, individuele manier. Dan vinden wij wat we zoeken: ons zinvol bestaan.'

Nieuwsgierig naar meer?

• De zin-meester ben je zelf
• Bart Bemelmans
• soft cover, 218 pagina’s
• ISBN 9789464914955
• €22,95 euro