Kerstmis skippen: zorgen de strenge coronamaatregelen voor sterfte door eenzaamheid?
Het ziet ernaar uit dat de coronamaatregelen niet meer zullen versoepelen met oog op de eindejaarsfeesten. Dat wil zeggen dat heel veel mensen Kerstmis noodgedwongen alleen zullen moeten vieren. En dat blijkt allesbehalve gezond te zijn. Onvrijwillige eenzaamheid vergroot het risico op eerder overlijden en is vergelijkbaar met het roken van vijftien sigaretten per dag, volgens immunoloog dr. Carla Peeters. Kerst dit jaar overslaan zou daarom weleens tot meer gezondheidsschade kunnen leiden dan mogelijke infecties door versoepeling van de maatregelen.
Eenzaamheid is geen nieuw probleem
Al voor de coronapandemie werd eenzaamheid en sociale isolatie als een groeiend probleem van de Westerse maatschappij herkend. In Nederland gaf 43% van de volwassen bevolking (19 jaar en ouder) in 2016 aan eenzaam te zijn. Tien procent voelt zich ernstig of zeer eenzaam. Eenzaamheid wordt in Nederland vooral gezien bij 85-plussers, laagopgeleiden, weduwen en mensen met een niet-westerse achtergrond (62-64 %). Ook bij jongeren tussen de 10 en 25 jaar kan eenzaamheid voorkomen, met als belangrijkste oorzaken onzekerheid, uit huis gaan of weinig vriendschappen hebben.
Volgens prof. dr. Peter Strang van het Karolinska Instituut in Zweden veroorzaakt langdurige onvrijwillige eenzaamheid een verhoogd stressniveau. De stress fungeert als signaal om op zoek te gaan naar een groep om erbij te horen. Evolutionair gezien hebben mensen ervaren dat onderdeel zijn van een groep een belangrijke voorwaarde is om te kunnen overleven. Op basis van deze ervaringen hebben mensen sterke mechanismen ontwikkeld om gezelschap te zoeken en eenzaamheid te vermijden. Vooral huidcontact blijkt een belangrijk onderdeel te zijn voor een gevoel van welzijn en veiligheid. Wanneer de huid van de ene en andere persoon elkaar zacht raken, komt het hormoon oxytocine vrij, dat een gevoel van welbevinden geeft en ervoor zorgt dat men binnen de bescherming van de groep wil blijven.
Een langdurig lichtverhoogd stressniveau, zoals bij onvrijwillige eenzaamheid als gevolg van een lockdown, kan fysieke en mentale problemen tot gevolg hebben. Onvrijwillige eenzaamheid vergroot het risico op eerder overlijden en is vergelijkbaar met het roken van vijftien sigaretten per dag. Fysieke inactiviteit of obesitas is zelfs minder risicovol. Door langdurig onvrijwillige eenzaamheid ontstaat een verhoogd cortisol-gehalte waardoor de ontstekingen in het lichaam toenemen. Het immuunsysteem verzwakt en de kans op de ernstige vorm van acute bovenste luchtweginfecties (Acute Respiratory Distress Syndrome) kan zelfs toenemen. Een klinische depressie met slapeloosheid, laag energieniveau, concentratieproblemen en gewichtstoename of gewichtsverlies kan een gevolg zijn van eenzaamheid.
Risico's op lange termijn
Onderzoek toont aan dat de kans op dementie met veertig procent kan toenemen als gevolg van onvrijwillige eenzaamheid. Ook kans op hart- en vaatziekten, beroerten en fysieke klachten zijn wetenschappelijk aangetoond als gevolg van eenzaamheid. Sociale uitsluiting blijkt eenzelfde signaal in de hersenen te genereren als fysieke pijn, terwijl het vasthouden van een hand of het strelen van de huid de fysieke pijn en angst kan verminderen of geheel kan doen verdwijnen. Het huidcontact kan zelfs beter werken dan medicijngebruik. Niet voor niets wordt een toename gezien in het gebruik van pijnmedicatie, antidepressiva, drugs en alcohol tijdens de huidige pandemie. Ook het aantal mensen dat zelfmoord pleegt is toegenomen.
Een vermindering van sociaal contact door thuiswerken, het sluiten van de horeca, anderhalve meter afstand houden en de mondkapjesplicht in openbare binnenruimtes is bijzonder hard voor de meest kwetsbare groepen in de samenleving. Door deze maatregelen neemt sociale uitsluiting toe. De groep waarbij vóór de pandemie al het hoogste percentage eenzaamheid werd aangetroffen, blijkt sterk overeen te komen met de groep die het grootste risico op een infectie met het coronavirus loopt door een verzwakt immuunsysteem.
Digitale ontmoetingen kunnen fysiek menselijk contact niet vervangen
Bijna alle mogelijkheden om mensen fysiek te ontmoeten zijn door de maatregelen weggenomen. Bij de beperkte mogelijkheden die er nog zijn blijven mensen weg uit angst en omdat de gezelligheid en het dicht bij elkaar kunnen zijn verdwenen is. Het dragen van mondkapjes en anderhalve meter afstand is belastend en zorgt voor nog meer verkilling.
Stigmatisering van mensen die geen mondkapje dragen ligt op de loer. Om vragen te voorkomen zijn mensen minder genegen een boodschap te doen; het dagelijks loopje naar de supermarkt. Het praatje en kopje koffie met de krant bij de bakker zijn al langer verdwenen. Zelfs bezoeken aan de huisarts of contact met verpleegkundigen, waar eenzame mensen vaker gebruik van maken, is momenteel vervangen door e-health.
Het gebruik van platforms als Zoom, Skype, FaceTime en andere digitale platformen kan helpen om sociale isolatie en eenzaamheid tegen te gaan, maar vraagt veel meer inspanning van de hersenen dan fysieke aanwezigheid. Inspanningen die voor de kwetsbare groepen veel groter zijn dan voor mensen met zekerheid van inkomen, een vaste weekstructuur, een goed sociaal netwerk en goede gezondheid. Eeuwenoude evolutionaire lessen die door wetenschappelijk onderzoek bevestigd zijn, worden overruled door maatregelen die schadelijk zijn. Digitale ontmoetingen kunnen fysiek menselijk contact niet vervangen. Uiteindelijk eist stress ten gevolge van langdurige isolatie en eenzaamheid zijn tol. Kerst dit jaar overslaan zou weleens tot meer gezondheidsschade kunnen leiden dan mogelijke infecties door versoepeling van de maatregelen. Lees hier verder.
---
Dr. ir. Carla Peeters is eigenaar en oprichter van COBALA Good Care Feels Better®. Jaren werkte zij aan diagnostiek, immunologie en infectieziekten en als bestuurder van zorgorganisaties. Sinds 2015 heeft zij zich gespecialiseerd in personalised nutrition en leefstijl. COBALA begeleidt mensen preventief en van verzuim naar eigen werk met een Personalised Integrative Care® programma. Alle info: www.goodcarefeelsbetter.com
Meer lezen?
Lees het volledige artikel op de website van HP / De Tijd
OPINIE / Waarom digitale gesprekken zo uitputtend zijn
Column Sofie Varrewaere: wat nu?
Wanneer Kerstmis niet ‘the most wonderful time of the year’ is
OPINIE / In deze crisis moeten politici beslissen, op principiële eerder dan rationele gronden
Vond je dit een boeiend artikel en wil je meer artikelen?
Abonneer je nu en ontvang één jaar lang alle edities van Bloom. Bespaar €20 en geniet van de voordelen.
Wat anderen ook lezen
Inspiratie
Kan het leren van talen de geestelijke gezondheid helpen?
Kan het beheersen van een nieuwe taal, zoals Engels, een positieve invloed hebben op onze…
Lees meer
Inspiratie
Unieke krachtplekken in België en Nederland
Krachtplekken zijn plaatsen waar veel meer energie aanwezig is. Een krachtplek, of een energiebron,…
Lees meer
Inspiratie
Yulenachten
Het einde van het jaar nadert. Traditiegetrouw draait de eindejaarsperiode steevast om het…
Lees meer
Word een Bloom’er
-
8 edities van het Bloom-tijdschrift op jaarbasis
-
toegang tot alle leesartikelen uit het Bloom-tijdschrift + extra leesvoer
-
EXCLUSIEF! bereken en lees (on)beperkt persoonlijke geboortehoroscopen
-
kortingen op geselecteerde producten in de BloomShop
-
unieke themahoroscopen: je Jaarhoroscoop 2024, Ascendanthoroscoop 2023-2024, je Chinese horoscoop 2024,...
Een account is verplicht om te reageren. Log in of registreer je nu
Inloggen / registreren