Van retrospectie naar introspectie: van "hoe deed ik het?" naar "hoe doe ik het?" en nog een stapje verder

Als we het hebben over persoonlijke effectiviteit, als mens en als professional, dan is het retrospectief een belangrijk hulpmiddel om voor jezelf een aantal zaken te verbeteren. In hippe coachingtermen wordt dit ‘after action assessment’ genoemd: wat is er gebeurd (benoem de objectieve feiten), hoe voelde je je daarbij, welke keuzes had je, welke keuzes heb je gemaakt, wat deed dat met de ander, wat was de uitkomst, etc. Je kijkt heel procesmatig terug naar hoe het op dat moment gegaan is en wat je eigen rol daarin was, jouw aandeel. Het kan een herinnering zijn waar je met geluk of verdriet aan terugdenkt. Een belangrijke gebeurtenis in je leven. Maar denk hierbij bijvoorbeeld ook aan een belangrijk gesprek met je leidinggevende of met je team, met je collega, maar ook met je partner, enzovoort.

Wat het ook is, het heeft al plaatsgevonden, de gebeurtenis ligt in het verleden. Het retrospectief is enorm waardevol. De antwoorden op je vragen geven je namelijk meteen concrete handvaten over hoe je het in de toekomst anders of beter kan doen. Een van mijn favoriete uitspraken is dan ook: ‘kijk geregeld achterom, maar doe het in de eerste plek om daarna weer voorwaarts te kunnen kijken met nieuwe ogen'. Soms heb je een nieuwe bril nodig, en soms volstaat het om gewoon even je glazen schoon te maken.

Dit achterom kijken, het ‘evalueren’, is een waardevolle tool die de dag van vandaag eigenlijk zowat overal geaccepteerd wordt. Je krijgt als het goed is regelmatig feedback op je werk, maar je wordt als consument evenzeer her en der gevraagd om een dienst of service te evalueren. Bij retrospectie en after action assessment gaan we nog iets dieper door er niet alleen de objectieve feiten, maar ook je eigen rol, je gedrag en je gevoel aan te koppelen. Zie het als een diepgaande analyse van elke stap die in zo’n (gespreks-)proces gezet werd, met aandacht voor jezelf.

Als we opnieuw de persoonlijke effectiviteit vooropstellen, dan gaat het bij introspectie allemaal net iets sneller. We evalueren onze emoties, gevoelens en gedachten namelijk niet achteraf, maar terwijl de gebeurtenis of activiteit gaande is. Onze focus ligt hierbij in het heden. In het nu. Het is een constant monitoren van je eigen gevoel en het bijhorende zichtbare gedrag. Wat is je huidige gemoedstoestand? Hoe voel ik me en waarom voel ik me zo? Wat doe ik daar mee? Wat wil ik daar mee doen? Welke keuzes heb ik? Welke keuzes maak ik? Het laat je toe om vanuit het begrijpen van je eigen emotie, bewust te kijken naar zowel je verbale als je non-verbale gedrag. Wat ziet iemand die naar je kijkt? Zijn je verbale en non-verbale gedrag in lijn met elkaar? Of spreken deze elkaar tegen? En indien deze verschillende signalen uitzenden, welke van de twee leunt het dichtst aan bij hoe jij je in werkelijkheid voelt en de boodschap die je wil overbrengen?

Meer lezen?

Tai Chi Chuan: het antwoord op hedendaagse vraagstukken
Selfcompassion in een tijd van ongelimiteerde dienstbaarheid